1609 yılında kendi geliştirdiği teleskobu gökyüzüne çeviren ilk kişi Galileo Galilei olmuş ve bilim devrimini başlatmıştır. Galileo teleskobuyla Ay’daki kraterleri incelemiş, Güneş’te leke çevrimini gözlemlemiş, Venüs’ün evrelerini fark etmiş ve belki de en önemlisi Jüpiter’in uydularının dönüşünü gözlemleyerek Dünya’nın döndüğünü teleskop aracılığıyla fark etmiştir.
Basit bir teleskop yapmak çok da zor değildir. Temelde iki lensi birbirinden uygun mesafede hizalanması olayıdır. Gerekenler sadece iki ince kenarlı mercek ya da bir ince kenarlı birde kalın kenarlı mercek ile bu merceklerin uygun bir şekilde montajıdır. Genel olarak objektif mercek olarak kullanılan merceklerin odak uzaklıkları göz merceği olarak kullanılan merceğin odak uzaklığından büyüktür. İki merceğin odak uzaklıkları oranı bize görüntünün kaç kat büyütüldüğü bilgisini verir.
Uygulamamızda yapacağımız teleskop için bir ince kenarlı ve bir de kalın kenarlı mercek kullanılacaktır. İnce kenarlı mercek teleskobun tüpünün ucuna montaj edilecek olan “birincil mercek”, kalın kenarlı mercek ise odaklayıcı silindirik boru ucundaki “göz merceği” olacaktır.
Bu türde teleskoplarda özellikle iki önemli özellik üzerinde durulur. Bunlardan birincisi büyütme diğeri ışık toplama kapasitesidir. Birincil merceğin çapı ne kadar büyük ise teleskop o kadar çok ışık toplayacaktır. Büyütme ise birincil merceğin odak uzaklığının göz merceğinin odak uzaklığına oranıdır. Bu oran ne kadar büyükse teleskobunun bu ölçüde büyütme yapacak ancak birim alana düşen ışık miktarı azalacağı için görüntünü parlaklığı düşecektir. Örnekse; uygulamamızda kullanacağımız 1000mm odak uzaklıklı ince kenarlı mercek ile 200mm odak uzaklıklı kalın kenarlı mercek bize 5 kat büyütmeli bir teleskop verecektir. Daha büyük büyütme değerlerince(gözlük camları için) görüntüde bulanıklık ve parlaklık düşmesi olmaktadır.
Galileoskop Modeli
En basit tanımla Galileoskop bir objektif(birincil mercek) ve bir de göz merceği ile bu merceklerin uygun uzaklıkta ve doğru montaj edilerek üretilebilir. Sizler de bulunduğunuz yörede bulunan herhangi bir gözlükçü, kırtasiye ve hırdavatçıdan temin edebileceğiniz malzemelerle ekonomik bir teleskop yapabilirsiniz.
Galileoskop yapmak için temin edebileceğiniz malzemeler düşünüldüğünde bir çok farklı materyal ve bir çok farklı mercek kullanarak istediğiniz gibi Galileoskoplar yapabilirsiniz. Aşağıda kolay ulaşılabilecek malzemeler yapabileceğiniz iki farklı model Galileoskop bulunmaktadır. Ayrıca farklı Galileoskoplar için yazının sonundaki videoya göz atabilirsiniz.
Galileoskop Modeli 1
Kullanılan malzemeler:
İnce kenarlı mercek: +1 diyoptri (1000 mm odak uzaklık, gözlükçülerden temin edilir.)
Kalın kenarlı mercek: -5 diyoptri (200 mm odak uzaklık, gözlükçülerden temin edilir.)
Optik Tüp: PVC atık su borusu, 50mm (çap)/750mm(uzunluk)
Odaklayıcı: PVC atık su manşon, 50mm (çap)/100mm(uzunluk)
Göz merceği tutucu: İzole sünger 35mm(iç çap)/20mm(uzunluk)
Galileoskop Modeli 2
Kullanılan malzemeler:
İnce kenarlı mercek: +1 diyoptri (1000 mm odak uzaklık, gözlükçülerden temin edilir.)
Kalın kenarlı mercek: -5 diyoptri (200 mm odak uzaklık, gözlükçülerden temin edilir.)
Optik Tüp: Karton proje tüpü, 50mm (iç çap)/650mm(uzunluk)
Odaklayıcı: PVC su borusu, 50mm (dış çap)/400mm(uzunluk)
Göz merceği tutucu: Fotoblok ya da karton 35mm(iç çap)/44mm(dış çap)/Daire şeklinde kesilmeli
Birincil mercek tutucu: Fotoblok ya da karton 35mm(iç çap)/47mm(dış çap)/Daire şeklinde kesilmeli
Uygulama:
- İnce kenarlı merceği 50mm ve kalın kenarlı merceği 35mm çapında kesiniz. Gözlükçüler bu mercekleri kolaylıkla kesmektediler.
- Karton proje tüpünü 650 mm uzunlukta kesiniz.
- Karton tüpün ucundaki plastik kapağı içinden 48mm daire şeklinde delik açınız. (Bu parça “birincil mercek” yuvası olarak kullanılacak ve optik tüpün ucuna yerleştirilecek.)
- Plastik kapağın iç kısmına ince kenarlı merceğin şişkin kısmı dışa gelecek şekilde yerleştiriniz. Bu parçayı optik tüpün bir ucuna yerleştiriniz.
- Kalın kenarlı merceği fotoblok ya da kartondan keseceğiniz iki daire arasına yerleştiriniz. Dairenin dış çapı PVC su borusunun iç çapına eşit olacak boyutta (44mm) dairenin iç çapı ise en fazla 35mm olmalıdır. Merceğin şişkin tarafı dışa bakacak şekilde PVC su borusunun ucuna yerleştirin.
- Hazırladığımız odaklayıcı tüpü optik tüpün içerisine yerleştirin.
- İşte şimdi Galileoskobunuz gözlem için hazır
Gökyüzünüz açık olsun.
Özgür Türk
Not: Galileoskopla asla Güneş’e bakmayınız! Aksi durumda ciddi görme kaybı yaşayabilirsiniz.
Kaynak:
http://galileo.rice.edu/lib/student_work/astronomy96/mtelescope.html
All About Space, Bilim Dergisi
